-
1 Senātus auctoritas
Мнение сената; рекомендации, советы, которые нельзя игнорировать.Результаты трудов комиссии не преминут обнаружиться на практике школьной жизни. Не имея характера категорических императивов, постановления общества являются для английской классической школы своего рода senatus auctoritas. (ЖМНП, 1911, август.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Senātus auctoritas
-
2 auctoritas
auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,I.In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;II.syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),
originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,
Cic. Inv. 1, 28, 43:utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,
id. N. D. 3, 38, 91.—Esp.,A.A view, opinion, judgment:B.errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,
Cic. Clu. 50, 139:reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,
id. Imp. Pomp. 20; 22:Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,
id. N. D. 3, 3, 7:plus apud me antiquorum auctoritas valet,
id. Lael. 4, 13.—Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.C.auctor, I. C.): auctoritatem defugere,
Plaut. Poen. 1, 1, 19:Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,
Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,
id. Off. 3, 27, 100:jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,
id. Verr. 2, 1, 42:ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,
id. Att. 10, 1, 1:his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,
Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,
Cic. Fam. 6, 6, 2.—Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:2.si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?
Cic. Caecin. 18, 51:verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,
id. ib. 18, 52:legio auctoritatem Caesaris persecuta est,
id. Phil. 3, 3:nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,
under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,Esp., in political lang., t. t.a.Senatūs auctoritas,(α).The will of the senate:(β).agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,
Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,A decree of the senate, = Senatūs consultum:b.Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,
Cic. Leg. 2, 15, 37:sine senatūs auctoritate foedus facere,
id. Off. 3, 30, 109:Senatūs auctoritas gravissima intercessit,
id. Fam. 1, 2 fin.:responditque ita ex auctoritate senatūs consul,
Liv. 7, 31:imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,
id. 26, 2:Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,
Suet. Claud. 12:citra senatūs populique auctoritatem,
id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,
Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;the latter, one that is passed without opposition,
Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—Auctoritas populi, the popular will or decision:c.isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,
Cic. Imp. Pomp. 22; so,publica,
Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—D.Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:E.qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,
Cic. Verr. 2, 2, 49:Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,
id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;videtur enim auctoritatem adferre peccandi,
id. N. D. 3, 35, 85:Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,
id. Phil. 8, 8.—Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):F.ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,
Cic. Verr. 2, 1, 48:id maximā auctoritate philosophi adfirmant,
id. Off. 3, 29, 105:Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,
Vell. 2, 32:optimatium auctoritatem deminuere,
Suet. Caes. 11; so,auctoritatem habere,
Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:adripere,
id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:facere,
to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:imminuere,
Cic. de Or. 2, 37 fin.:levare,
id. Ac. 2, 22, 69:fructus capere auctoritatis,
id. Sen. 18, 62:Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?
id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,
Varr. R. R. 2, 5:sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,
more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,
id. Fl. 4:utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,
id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,
id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:auctoritas praecipua lupo (pisci),
Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:unguentorum,
id. 13, 1, 2, § 4:auctoritas dignitasque formae,
Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,
that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—An example, pattern, model:G.omnium superiorum auctoritatem repudiare,
Cic. Verr. 2, 3, 19:memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,
id. Sest. 6, 14:valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,
id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:2.cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,
Cic. Off. 2, 9, 34:desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,
id. Fl. 22, 53:Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?
id. Div. 2, 54, 110:tollitur omnis auctoritas somniorum,
id. ib. 2, 59, 123:cum ad vanitatem accessit auctoritas,
id. Lael. 25, 94.—Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.a.A record, document:b.videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,
Cic. Verr. 1, 3, 7:nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,
id. ib. 2, 3, 62, § 146.—The name of a person who is security for something, authority:H.cum auctoritates principum conjurationis colligeret,
Cic. Sull. 13, 37:sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,
id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:quod in auctoritatibus praescriptis exstat,
Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):J.lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,
Cic. Caecin. 19, 54:usūs auctoritas fundi biennium est,
id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17. -
3 senatus
sĕnātus, ūs ( gen. senati, Plaut. Cas. 3, 2, 6; id. Ep. 2, 2, 5; Sisenn. ap. Non. 484, 18; Cic. Div. in Caecil. 5, 19; also cited ap. Charis. p. 116 P.; Sall. C. 30, 3; 36, 5; 53, 1. acc. to Non. 484, 15; Charis. p. 10 P.; Don. Ter. Hec. 3, 2, 21; Prisc. p. 712 P.; id. Fragm. ap. Don. Ter. And. 2, 2, 28; also Cic. Fam. 2, 7, 4, acc. to the pr. man. of the Cod. Medic.; cf. Quint. 1, 6, 27.—Another form of the gen. senatuis, C. Fann. ap. Charis. p. 116 P.; Sisenn. ap. Non. 484, 19; also,II.as it seems,
Varr. ib. 484, 19, yet the passage itself is wanting.—In old orthog. SENATVOS, S. C. de Bacch.; dat. senato, Quint. 1, 6, 27), m. [senex; like gerousia from gerôn; cf. Cic. Rep. 2, 28, 51; id. Sen. 6, 19], the council of the elders, the Senate, the supreme council in Rome, concerning whose origin, constitution, powers, etc., v. senator; cf. Momms. Hist. of Rome, 1, 113 sqq.; 1, 406 sqq. Am. ed.; Becker, Antiq. 2, 1, p. 339 sq.; 2, 2, p. 385 sq.; 2, 3, p. 210 sq.;and the authors there cited: quae (consilium, ratio, sententia) nisi essent in senibus, non summum consilium majores nostri appellassent senatum. Apud Lacedaemonios quidem ii, qui amplissimum magistratum gerunt, ut sunt sic etiam nominantur senes,
Cic. Sen. 6, 19:Romuli senatus, qui constabat ex optimatibus,
id. Rep. 2, 12, 23:(Majores nostri) senatum rei publicae custodem collo caverunt,
id. Sest. 65, 137:senatus rem pu blicam tenuit, ut pleraque senatūs auctori tate gererentur,
id. Rep. 2, 32, 56:ut potentia senatus atque auctoritas minueretur,
id. ib. 2, 34, 59:cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit,
id. Leg. 3, 12, 28:nec per senatum solvi hac lege possumus,
id. Rep. 3, 22, 33.—Freq. in the phrase: senatus populusque Romanus (often written S. P. Q. R.), the Senate and people of Rome, i.e. the State, the republic, Cic. Planc. 37, 90; id. Phil. 6, 2, 4;very rarely in reverse order: populus et senatus Romanus,
Sall. J. 41, 2:populi Romani senatusque verbis,
Liv. 7, 31, 10; 24, 37, 7; Vitr. praef. 1, 1: senatus (senati, senatuis, v. supra) consultum, a decree of the Senate (v. consulo, P. a. III.); senatūs auctoritas, the same (v. auctoritas, 4.): censuit senatus, the Senate resolved; v. censeo, 3. b. (cf. also decerno, I. A., and decretum, s. v. decerno fin.):senatum convocare,
Cic. Sull. 23, 65; id. Cat. 2, 6, 12: senatus [p. 1669] est continuo convocatus frequensque convenit, id. Fam. 10, 12, 3; cf.:senatus frequens vocatu Drusi in curiam venit,
id. de Or. 3, 1, 2:vocare senatum,
Liv. 3, 38:cito cogere,
Cic. Fam. 5, 2, 3; Suet. Caes. 16; id. Tib. 23:habere senatum,
Cic. Fam. 1, 4, 1; id. Q. Fr. 2, 13, 3; Suet. Aug. 29:agere,
id. Caes. 88; id. Aug. 35:eo die non fuit senatus neque postero,
no session of the Senate, Cic. Fam. 12, 25, a, 1:eodem die Tyriis (legatis) est senatus datus frequens,
i. e. gave audience, id. Q. Fr. 2, 13, 2 sq.; so,dare senatum (legatis),
Sall. J. 13, 9; Nep. Hann. 7, 6; Liv. 41, 6 et saep.:senatu dimisso,
Cic. Lael. 3, 12:dimittere senatum,
id. Verr. 2, 4, 65, § 146:mittere,
id. Q. Fr. 2, 1, 1:multa ejus (Catonis) et in senatu et in foro vel provisa prudenter vel acta constanter ferebantur,
in the meetings of the Senate, id. Lael. 2, 6; cf.:(Catilina) etiam in senatum venit,
id. Cat. 1, 1, 2: ad senatum adduci, in senatu poni, id. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 50:ad senatum in Capitolio stare,
Cic. Ac. 2, 45, 137: in senatu sedere, to sit among the senators, on the senatorial seats (in the theatre), Suet. Claud. 25 fin.; cf.:in orchestram senatumque descendit,
id. Ner. 12:in senatum venire,
to become a senator, Cic. Fl. 18, 42:de senatu cooptando,
nominating, electing, id. Verr. 2, 2, 49, § 122; Liv. 23, 3:de senatu movere,
Cic. Clu. 43, 122:senatu movere,
Sall. C. 23, 1 Dietsch; and:senatu emovere,
Liv. 45, 15, 8:ex or de senatu eicere,
Cic. Sen. 12, 42; id. Clu. 42, 119; 48, 135; Liv. 40, 51; 41, 27; 43, 15 al. (v. 1. lego and eicio): seminarium senatus, i. e. the order of Knights, from which new senators were elected, Liv. 42, 61, 5.—Also of the Senate of other nations: senatus (Gaditanus), Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 2:Aeduorum,
Caes. B. G. 1, 31, 6:Venetorum,
id. ib. 3, 16 fin. et saep.:Judaeorum,
Vulg. 2 Macc. 11, 27.—Trop., a council, i. e. consultation (mostly ante-class.):de re argentariā senatum convocare in corde consiliarium,
Plaut. Ep. 1, 2, 56:sibi senatum consili in cor convocare,
id. Most. 3, 1, 158; 5, 1, 8; id. Mil. 2, 6, 111:deūm,
Mart. Cap. 6, § 582. -
4 auctorĭtās
auctorĭtās, ātis, f. [st1]1 [-] accomplissement, production, invention. - auctoritatis facti comprobatores, Cic. Inv. 1: ceux qui approuvent l'accomplissement du fait. - quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (rumoris), Plaut. Trin.: si on remontait à la source du bruit. - fulmen auctoritatis, Sen.: foudre qui suit le fait accompli. [st1]2 [-] exemple, précédent, modèle. - valuit auctoritas, Cic. Tusc. 2: l'exemple fit son effet. - auctoritatem alicui dare (praescribere), Cic.: donner à qqn un exemple. - aliorum auctoritati parere, Cic. Leg. 1: se conformer à l'usage, se conformer aux précédents. - publicorum aedificiorum auctoritates, Vitr.: édifices publics offerts comme modèles (comme types). [st1]3 [-] garantie (pécuniaire ou morale), caution, responsabilité. - auctoritatem promittere, Sen.: se donner pour caution. - auctoritatem rei defugere, Cic.: décliner la responsabilité de qqch. [st1]4 [-] créance, crédibilité, validité d'un témoignage; au plur. hommes ou choses qui font autorité, actes qui font foi, titres authentiques, documents authentiques. - justitia satis habet auctoritatis, Cic. Off. 2: la justice inspire assez de confiance. - auferre testibus auctoritatem, Quint.: discréditer des témoins. - repetere auctoritatem ab ultimis, Cic.: remonter aux plus anciens témoignages. - auctoritates contemnere, Cic. Nat. 3: dédaigner les autorités (les noms qui font autorité). - auctoritates principum conjurationis, Cic. Sull. 13: les noms des chefs de la conspiration. - legationes cum publicis auctoritatibus, Cic. Verr. 1: députations munies de pièces authentiques. [st1]5 [-] opinion, conseil, avis; approbation, consentement. - suam auctoritatem defendere, Cic.: défendre son opinion. - eorum auctoritate, Cic.: d'après leurs conseils. - ejus mihi vivit auctoritas, Cic. Att. 10: il me semble encore entendre ses recommandations. [st1]6 [-] volonté, commandement; sentence, décret. - legio auctoritatem Caesaris persecuta est, Cic. Phil.: la légion se rangea sous les ordres de César. - verba servire hominum auctoritatibus, Cic.:... que les mots sont assujettis aux intentions des hommes. - senatūs auctoritas, Cic.: décret du sénat, sénatus-consulte. - auctoritas populi, Cic.: décision du peuple. - auctoritas censoria, Cic.: blâme infligé par les censeurs. - ex auctoritate, Caes.: au nom de l'Etat, en vertu d'un mandat public. [st1]7 [-] pouvoir de faire, puissance légale, autorité, initiative. - non deest rei publicae consilium neque auctoritas hujus ordinis; nos, nos, dico aperte, consules desumus, Cic. Cat. 1, 2 ni la clairvoyance ni l'énergie n'ont manqué à la république et au sénat que voici; c'est nous, je le dis ouvertement, c'est nous, consuls, qui avons manqué à la république. - auctoritas legum dandarum, Cic. Verr. 2: pouvoir de donner des lois. - legatos cum auctoritate mittere, Cic.: envoyer des ambassadeurs munis des pleins pouvoirs. - auctoritas consulum: puissance consulaire. [st1]8 [-] autorité morale, ascendant, considération, crédit (d'une personne); importance, poids, valeur, prix (d'une chose). - auctoritatem habere (tenere): être estimé, avoir l'estime. - auctoritatem afferre (facere): donner de la considération. - auctoritate magis quam imperio regere loca, Liv.: gouverner un pays par son ascendant plutôt que par une autorité réelle. - bos in pecuaria maxima debet esse auctoritate, Varr. R. R. 2, 5: le boeuf doit compter pour beaucoup. - auctoritas praecipua lupo (pisci), Plin. 9, 17, 28, 61: le loup marin fut le plus estimé des poissons. [st1]9 [-] droit de propriété, droit de revendication, droit d'éviction. - adversus hostem aeterna auctoritas, Tab.: contre un étranger le droit est imprescriptible. -
5 senatus
senātus, ūs, m. (senex), I) der röm. Senat (eine Art Staatsrat, als Träger des Volkswillens), bestehend aus durch Alter, Erfahrung u. Lebensweisheit ausgezeichneten Männern (senatores gen., s. senator), die aus den Geschlechtern der Vollbürger (populus) gewählt wurden u. über das Wohl des Staates zu wachen hatten (also nicht Männer von obrigkeitlicher Würde, magistratus, obgleich außer den senatores auch Magistratspersonen am Senate teilnehmen konnten); den Vorsitz führten anfangs die Könige, später die Konsuln. Seine Versammlungen hielt der Senat an verschiedenen Orten, am häufigsten in der Kurie (curia). – Besondere Verbindungen: senatus populusque (Romanus) u. (selten) umgekehrt, s. populus (Bd. 2. S. 1783): princeps senatus, der vom Zensor zuerst verlesene Senator, Liv.: in senatum venire, Senator werden, Cic. (vgl. unten): alqm in senatum legere (wählen), Cic. u. Liv.: senatum cooptare, Cic.: alqm senatu movere, aus dem Senate stoßen, Sall. u.a.: so auch alqm de senatu movere, Cic., u. alqm senatu removere, Liv.: alqm ex senatu eicere, Cic.: senatum legere, die Senatoren verlesen, Liv.: so auch senatum recitare, Cic. u. Liv.: senatum vocare, Liv., convocare, Cic., den Senat zusammenberufen: senatus (senati) consultum, ein förmlicher Senatsbeschluß, senatus auctoritas, ein Senatsgutachten (s.————auctoritas no. I, 3, a, α u. β das Nähere über beide), Cic. u.a. – von ähnlichen Körperschaften anderer Völker, senatus ac populus Carthaginiensis, Liv. – u. v. anderen Körperschaften, de senatu doctorum excludere, Hieron. epist. 125, 18: cum tamquam senatum philosophorum recitares, Cic. de nat. deor. 1, 94: Aeduos omnem senatum amisisse, Caes.: a seditiosis senatus (zu Gades) trucidatus aut expulsus est, Asin. Poll. in Cic. ep.: scherzh. = hoher Rat, senatum congerronum convocare, Plaut. most. 1049: de re argentaria senatum convocare in corde consiliarium, Plaut. Epid. 159: sibi senatum consili in cor convocare, Plaut. most. 688. – II) meton.: A) die Senatsversammlung, Senatssitzung, der Senat, senatum habere, Cic.: senatum mittere od. dimittere, Cic.: eo die senatus erat futurus, Cic.: in senatum venire, Cic.: senatus frequens, zahlreich, so daß ein Senatsbeschluß zustande kommen konnte, Cic.: datur alci senatus, es bekommt jmd. Audienz beim Senate, Cic., Sall. u.a. – übtr., v. anderen beratenden Versammlungen, deûm, Mart. Cap. 6. § 582: scherzh., redeo in senatum (die hohe Ratsversammlung) rusum, Plaut. mil. 592: frequens senatus poterit nunc haberier, Plaut. mil. 594. – B) der Ort, wo die Senatoren im Schauspiele sitzen, die Senatorensitze, -plätze, in senatu sedere, Suet. Claud. 25, 4: in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12, 3. – ⇒ Archaist. Genet. senatuis, G.————Fann. bei Charis. 143, 14. Sisenn. hist. fr. 136 (bei Non. 484, 19). Varro u. Nigid. nach Gell. 4, 16, 1: senati, Plaut. Cas. 536; Epid. 189 G. Sisenn. hist. 3. fr. 17 (bei Non. 484, 17) u. 4. fr. 119 (bei Non. 130, 12). Cic. ep. 2, 7, 4 u. 5, 2, 9; ep. ad Brut. 1, 26. Cic. div. in Caecil. 19; de har. resp. 8 u. 14; Phil. 3, 38. Sall. Cat. 30, 3 u.a. SC. bei Cael. in Cic. ep. 8, 8, 6. SC. im Corp. inscr. Lat. 1, 199. lin. 4. Corp. inscr. Lat. 1, 200 u. 547 sqq. u. 632. Auson. edyll. 8, 5. p. 17 Schenkl; epist. 16, 19 u. 25, 36 (vgl. Quint. 1, 6, 27. Prob. app. 193, 21): archaist. Genet. senatuos, SC. de Bacch. im Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 8. 17. 21. 33. – Dat. senatu (s. Gell. 4, 16, 5), Tac. ann. 1, 10 u.a. Capit. Albin. 12, 9: archaist. Abl. senato, Fasti Philoc. 1. Nov. im Corp. inscr. Lat. 1, 12. p. 276: Dat. u. Abl. Plur. senatibus, Prisc. 7, 91 (ohne Beleg). -
6 senatus
senātus, ūs, m. (senex), I) der röm. Senat (eine Art Staatsrat, als Träger des Volkswillens), bestehend aus durch Alter, Erfahrung u. Lebensweisheit ausgezeichneten Männern (senatores gen., s. senātor), die aus den Geschlechtern der Vollbürger (populus) gewählt wurden u. über das Wohl des Staates zu wachen hatten (also nicht Männer von obrigkeitlicher Würde, magistratus, obgleich außer den senatores auch Magistratspersonen am Senate teilnehmen konnten); den Vorsitz führten anfangs die Könige, später die Konsuln. Seine Versammlungen hielt der Senat an verschiedenen Orten, am häufigsten in der Kurie (curia). – Besondere Verbindungen: senatus populusque (Romanus) u. (selten) umgekehrt, s. 1. populus(Bd. 2. S. 1783): princeps senatus, der vom Zensor zuerst verlesene Senator, Liv.: in senatum venire, Senator werden, Cic. (vgl. unten): alqm in senatum legere (wählen), Cic. u. Liv.: senatum cooptare, Cic.: alqm senatu movere, aus dem Senate stoßen, Sall. u.a.: so auch alqm de senatu movere, Cic., u. alqm senatu removere, Liv.: alqm ex senatu eicere, Cic.: senatum legere, die Senatoren verlesen, Liv.: so auch senatum recitare, Cic. u. Liv.: senatum vocare, Liv., convocare, Cic., den Senat zusammenberufen: senatus (senati) consultum, ein förmlicher Senatsbeschluß, senatus auctoritas, ein Senatsgutachten (s. auctōritāsno. I, 3, a, α u. β das Nähere über beide), Cic. u.a. – von ähnlichen Körperschaften anderer Völker, senatus ac populus Carthaginiensis, Liv. – u. v. anderen Körperschaften, de senatu doctorum excludere, Hieron. epist. 125, 18: cum tamquam senatum philosophorum recitares, Cic. de nat. deor. 1, 94: Aeduos omnem senatum amisisse, Caes.: a seditiosis senatus (zu Gades) trucidatus aut expulsus est, Asin. Poll. in Cic. ep.: scherzh. = hoher Rat, senatum congerronum convocare, Plaut. most. 1049: de re argentaria senatum convocare in corde consiliarium, Plaut. Epid. 159: sibi senatum consili in cor convocare, Plaut. most. 688. – II) meton.: A) die Senatsversammlung, Senatssitzung, der Senat, senatum habere, Cic.: senatum mittere od. dimittere, Cic.: eo die senatus erat futurus, Cic.: in senatum venire, Cic.: senatus frequens, zahlreich, so daß ein Senatsbeschluß zustande kommen konnte, Cic.: datur alci senatus, es bekommt jmd. Audienz beim Senate, Cic., Sall. u.a. – übtr., v. anderen beratenden Versammlungen, deûm, Mart. Cap. 6. § 582: scherzh., redeo in senatum (die hohe Ratsversammlung) rusum, Plaut. mil. 592: frequens senatus poterit nunc haberier, Plaut. mil. 594. – B) der Ort, wo die Senatoren im Schauspiele sitzen, die Senatorensitze, -plätze, in senatu sedere, Suet. Claud. 25, 4: in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12, 3. – / Archaist. Genet. senatuis, G. Fann. bei Charis. 143, 14. Sisenn. hist. fr. 136 (bei Non. 484, 19). Varro u. Nigid. nach Gell. 4, 16, 1: senati, Plaut. Cas. 536; Epid. 189 G. Sisenn. hist. 3. fr. 17 (bei Non. 484, 17) u. 4. fr. 119 (bei Non. 130, 12). Cic. ep. 2, 7, 4 u. 5, 2, 9; ep. ad Brut. 1, 26. Cic. div. in Caecil. 19; de har. resp. 8 u. 14; Phil. 3, 38. Sall. Cat. 30, 3 u.a. SC. bei Cael. in Cic. ep. 8, 8, 6. SC. im Corp. inscr. Lat. 1, 199. lin. 4. Corp. inscr. Lat. 1, 200 u. 547 sqq. u. 632. Auson. edyll. 8, 5. p. 17 Schenkl; epist. 16, 19 u. 25, 36 (vgl. Quint. 1, 6, 27. Prob. app. 193, 21): archaist. Genet. senatuos, SC. de Bacch. im Corp. inscr. Lat. 1, 196. lin. 8. 17. 21. 33. – Dat. senatu (s. Gell. 4, 16, 5), Tac. ann. 1, 10 u.a. Capit. Albin. 12, 9: archaist. Abl. senato, Fasti Philoc. 1. Nov. im Corp. inscr. Lat. 1, 12. p. 276: Dat. u. Abl. Plur. senatibus, Prisc. 7, 91 (ohne Beleg).
-
7 senatus
senātus, ūs (редко Pl, C, Sl ī) (dat. uī и ū) m. [ senex ]1) сенат, государственный совет Рима (при Ромуле из 100 членов, при Цезаре — 900, при Августе — 600) (s. populusque Romanus C, Sl, L etc.)in senatum venire C — приходить в сенат, но тж. быть принятым в число сенаторов(de) senatu movere или ex senatu ejicere C — исключать из состава сенатаsenatus auctoritas C etc. — сенатское мнение ( без законодательной силы)s. frequens C — многочисленное, т. е. правомочное собрание сенатаs. est — (или habetur) C etc. происходит заседание сенатаs. legitĭmus Su — очередное заседание сенатаsenatum alicui dare C, Sl etc. — дать кому-л. аудиенцию в сенате4) высший совещательный орган, совет старейшин у неримских народов (карфагенян, спартанцев и др.) Cs, L -
8 senatus
[st1]1 [-] senātŭs, ūs, m. [senex]: - [abcl][b]a - sénat, conseil des anciens. - [abcl]b - salle du sénat. - [abcl]c - places réservées aux sénateurs. - [abcl]d - sénat quelconque. - [abcl]e - réunion, assemblée délibérante.[/b] - senatum habere: convoquer et présider une séance du sénat. - senatum vocare, Liv.: convoquer le sénat. - senatum alicui dare: accorder à qqn l'audience du sénat. - legatis senatus datus est, Cic.: le sénat donna audience aux ambassadeurs. - senatum mittere (dimittere), Cic.: lever la séance du sénat. - senatum cooptare, Liv.: élire les sénateurs. - de senatu ejicere (movere), Cic.: rayer de la liste des sénateurs, chasser du sénat. - senatus auctoritas: avis du sénat. - frequentissimo senatu: devant un très grand nombre de sénateurs. - senatus populusque Romanus (S. P. Q. R.): le Sénat et le peuple romain, l'Etat, la république. - et in senatu et in foro, Cic.: et dans la curie et sur le forum. - ad senatum adduci, Cic.: être amené devant le sénat. - senatui placet (ut): le sénat décide (que). - princeps senatus: le prince du sénat (d'ordinaire le plus ancien ex-censeur; il donne son avis le premier). - in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12: venir s'asseoir à l'orchestre et sur les bancs des sénateurs. - mihi senatum consilii in cor voco, Plaut. Most. 3.1.158: je rassemble dans ma tête le sénat de mes pensées (= mon conseil privé). - senatus consultum, i, n.: senatus consulte (avis officiel du sénat, rédigé et signé, ayant force de loi). - ex senatusconsulto: conformément à un décret du sénat. [st1]2 [-] Senātus, a, um: de Séna.* * *[st1]1 [-] senātŭs, ūs, m. [senex]: - [abcl][b]a - sénat, conseil des anciens. - [abcl]b - salle du sénat. - [abcl]c - places réservées aux sénateurs. - [abcl]d - sénat quelconque. - [abcl]e - réunion, assemblée délibérante.[/b] - senatum habere: convoquer et présider une séance du sénat. - senatum vocare, Liv.: convoquer le sénat. - senatum alicui dare: accorder à qqn l'audience du sénat. - legatis senatus datus est, Cic.: le sénat donna audience aux ambassadeurs. - senatum mittere (dimittere), Cic.: lever la séance du sénat. - senatum cooptare, Liv.: élire les sénateurs. - de senatu ejicere (movere), Cic.: rayer de la liste des sénateurs, chasser du sénat. - senatus auctoritas: avis du sénat. - frequentissimo senatu: devant un très grand nombre de sénateurs. - senatus populusque Romanus (S. P. Q. R.): le Sénat et le peuple romain, l'Etat, la république. - et in senatu et in foro, Cic.: et dans la curie et sur le forum. - ad senatum adduci, Cic.: être amené devant le sénat. - senatui placet (ut): le sénat décide (que). - princeps senatus: le prince du sénat (d'ordinaire le plus ancien ex-censeur; il donne son avis le premier). - in orchestram senatumque descendere, Suet. Ner. 12: venir s'asseoir à l'orchestre et sur les bancs des sénateurs. - mihi senatum consilii in cor voco, Plaut. Most. 3.1.158: je rassemble dans ma tête le sénat de mes pensées (= mon conseil privé). - senatus consultum, i, n.: senatus consulte (avis officiel du sénat, rédigé et signé, ayant force de loi). - ex senatusconsulto: conformément à un décret du sénat. [st1]2 [-] Senātus, a, um: de Séna.* * *Senatus, huius senatus et senati, pe. pro. Cic. Le Senat, La compagnie des Senateurs et conseillers de la ville de Rome. C'est aussi le lieu où les Senateurs s'assembloyent ordinairement.\Cato clamabat omni senatu Carthaginem delendam. Pli. A toutes assemblees du Senat, Toutes les fois que le Senat s'assembloit.\Cogere senatum. Cic. Assembler le Senat.\Cooptare senatum. Cic. Eslire gents pour servir au conseil d'une ville.\Discedit senatus. Cic. Les Senateurs s'en retournent en leur maisons.\Dare senatum alicui. Cic. Luy bailler audience dedens le Senat.\Frequentem senatum efficere. Caelius ad Ciceronem. Faire grande assemblee de Senateurs.\Extinguere senatum. Cic. Esteindre et abolir l'authorité du Senat.\Habere senatum. Cic. Consulter des affaires de la chose publique, Assembler le Senat.\In senatum legere. Cic. Le mettre au nombre des Senateurs.\Mitti vel dimitti senatus dicitur. Cic. Quand le Preteur donnoit congé au Senat de se lever.\Mouere senatu, et Ex senatu reiicere. Cic. Priver et mettre hors du Senat.\Eo die non fuit senatus. Cic. Le Senat ne fut point assemblé ce jour là.\In senatum venire. Cic. Estre faict Senateur.\Senatum consilii in cor conuocare. Plaut. Consulter et adviser en soymesme. -
9 auctoritas
auctōritās, ātis, f. (auctor), das Bestandhaben od. Bestandgeben, I) im engern Sinne: 1) die Gültigkeit, a) eines Besitzes, adversus hostem aeterna auctoritas (esto), gegen den Fremden soll ewige Gültigkeit (des Besitzes) sein, findet kein Verjährungsrecht statt, XII tabb. fr.: quod subreptum erit, eius rei aeterna auctoritas esto, Legis Atin. fr. – dah. usus et auctoritas u. usus auctoritas u. bl. auctoritas, die Ersitzung u. das daraus entstandene Eigentumsrecht oder der durch Verjährung gültige Besitzstand, usus et auctoritas fundi, Cic.: usus auctoritas fundi biennium est, Cic.: iure auctoritatis, Cic. – b) die Gültigkeit einer Behauptung usw., die Beglaubigung, die Gewähr, Verbürgung, das gewährleistende Ansehen, das Gewicht, die Vollkraft, auctoritas publicarum tabularum, Cic.: testimonii tui, Cic.: somniorum, Cic.: auctoritas venditoris, das Haften, ICt.: auctoritas est in eo testimonio, Cic.: auctoritatem habere (zB. v. Schriften, Schuldbüchern usw.), Cic. u.a.: auctoritatem testi attribuere (Ggstz. auferre), Cic.: auctoritatem promittere, Sen.: auctoritas verbis deest, Quint. – Meton., die Beglaubigung, Verbürgung = die beglaubigende usw. Namensangabe, auctoritates perscriptae, die zur Beglaubigung (des Senatsbeschlusses) ins Protokoll geschriebenen Namen (der anwesenden Senatoren), Cic. de or. 3, 5. Cael. in Cic. ep. 8, 8, 4. – c) der Vorgang in etw., die erste Veranlassung zu etw., das maßgebende Beispiel, das Muster, Vorbild in etw., auct. maiorum, Cic.: auctoritatis eius et inventionis comprobatores, Cic.: alcis auctoritatem sequi, Cic.: aliorum auctoritati parēre, Cic.: auctoritates contemnere, Cic.: in auctoritatibus, in exemplis versari, Cic.
2) die Förderung eines Entschlusses, Vorschlags, einer Handlung usw., die fördernde Gewähr, die fördernde Mitwirkung, Beistimmung, der fördernde Einfluß, (die Autorität), die gewichtvolle Empfehlung, die Unterstützung, der Rat, das Zureden, die Aufmunterung, der Antrieb, a) übh.: itaque attende, quam (wie wenig) ego defugiam auctoritatem consulatus mei, Cic.: cuius auctoritas multum apud me valet, Cic.: his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti, Caes.: eius auctoritate impulsi, Nep.: alcis consilio atque auctoritate Lacedaemoniis bellum indicere, Nep.: auctoritates rerum gerendarum (v. den Augurien), Cic. – b) als jurist. t. t., das bestimmte, vom Vormund freiwillig ausgesprochene Vollwort, wodurch die an sich ungültige Willensmeinung des Mündels rechtsgültig wird, interponere auctoritatem tutoris, ICt.: accommodare auctoritatem pupillo, ICt.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245.
3) die geltend gemachte Willensmeinung, der Ausspruch, die Erklärung, der Wille, die authenti sche Ansicht, der Beschluß, a) übh.: voluntas scriptoris et auctoritas, Cic.: illius sententia atque auctoritas, Cic.: hominum consilia et auctoritates, Cic.: si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus, Cic. – Meton., der schriftlich aufgezeichnete Ausspruch, s. Cic. Cael. 55. – b) einer einzelnen Person im Senate, Q. Catuli auctoritas et sententia, Cic. – u. der Richter, auctoritate vestrā viam patefaciatis illustrem atque latam, Cic. – c) der Wille des Volkes, der Gemeinde, auct. populi Romani, Cic.: auct. publica, Vell. – Meton., der aufgezeichnete Wille, schriftliche Auftrag, civitatum auctoritates ac litterae, Cic.: publicae auctoritates testimoniaque, Cic. – d) der Kollegien u. Staatsgewalten, auct. collegii (pontificum), Liv.: auct. censoria, Cic. – e) der maßgebende Meinungsausspruch des röm. Senates, cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit, Cic.: huius auctoritate uti magistratus, Cic. – Insbes.: α) der durch Abstimmung ausgesprochene Wille des Senates, der Senatsbeschluß im allg. (dagegen senatusconsultum, der durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierte), sine auctoritate senatus foedus facere, Cic.: ex auctoritate senatus respondere, Cic.: auctoritatem senatus, iussa populi Rom. vendere, Cic. – β) das Gutachten des Senates, dessen Erhebung zum förmlichen Beschlusse durch das Einschreiten eines Volkstribunen verhindert worden war, si quis huic senatusconsulto intercessisset, auctoritas perscriberetur, Cic.: si quis intercedat senatusconsulto, auctoritate se fore contentum, Liv.
4) die Autorisation, Machtvollkommenheit, Vollmacht, Ermächtigung, etw. zu tun od. zu lassen, auct. legum dandarum, Cic.: legatos cum auctoritate mittere, Cic.: patris auctoritas erit necessaria, Ulp. dig.: tot tam graves ab amicissimis civitatibus legationes cum publicis auctoritatibus convenisse, Cic. – dah. die Macht, Gewalt, das Machtgebot, der Befehl, das Geheiß, se conferre ad alcis auctoritatem, Cic.: persequi (nachkommen) alcis auctoritatem, Cic.: esse od. manere in alcis auctoritate, Liv.: suae auctoritatis esse, sein eigener Herr (mündig) sein, Spart. Hadr. 18, 9.
II) im weitern Sinne, die Geltung, das Gewicht, das Ansehen, der Einfluß, die Autorität, a) einer Pers.: α) eig.: auctoritas et gratia, Cic.: summa auctoritas et doctoris et urbis, Cic.: sua auctoritas, das persönliche Ansehen, Cic.: quorum auctoritas apud plebem plurimum valet, Caes.: in Miltiade erat magna auctoritas apud omnes civitates, Nep.: auctoritate multum apud alqm posse, Nep.: auctoritatem, nomen habere, Cic.: auctoritatem habere apud alqm, Cic.: auctoritatem alcis apud omnes amplificare, Caes.: facere auctoritatem, Cic.: alci auctoritatem addere, Liv.: auctoritatem alcis imminuere, frangere, Cic.: de auctoritate alcis detrahere, Cic.: auctoritatem restituere, levare, amittere, Cic., perdere, Quint.: auctoritatem interponere, Cic.: ad auctoritatem alcis se conferre, Cic.: auctoritate alcis compulsus, Liv. – β) meton., eine Autorität = eine angesehene, einflußreiche Person, auctoritates principum coniurationis colligere, einflußreiche Persönlichkeiten unter den Häuptern d. V., Cic. Sull. 37; vgl. Cic. Deiot. 30; Marc. 10. – b) eines lebl. Ggstds.: α) eines Verhältnisses, einer Einrichtung, Vornahme, Eigenschaft usw., legum, Cic.: vetustatis, Cic.: loci, Cic.: orationis, Cic.: veteris Academiae, Cic.: auctoritas dignitasque formae, Suet.: bibliothecas mehercules omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus et auctoritatis pondere et utilitatis superare, Cic.: totius huius rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant, Cic. – β) einer materiellen Sache, die Geltung, das Ansehen, die Schätzung, bos in pecuaria maximā debet esse auctoritate, Varr.: sic habebit circa cellam ambulatio auctoritatem, Vitr.: achates magnā fuit in auctoritate, nunc in nulla, Plin.: auctoritas praecipua lupo pisci, Plin.: ut maiestas imperii publicorum aedificiorum egregias haberet auctoritates, das Ansehen erhöhende Werke, Vitr.
-
10 auctoritas
auctōritās, ātis, f. (auctor), das Bestandhaben od. Bestandgeben, I) im engern Sinne: 1) die Gültigkeit, a) eines Besitzes, adversus hostem aeterna auctoritas (esto), gegen den Fremden soll ewige Gültigkeit (des Besitzes) sein, findet kein Verjährungsrecht statt, XII tabb. fr.: quod subreptum erit, eius rei aeterna auctoritas esto, Legis Atin. fr. – dah. usus et auctoritas u. usus auctoritas u. bl. auctoritas, die Ersitzung u. das daraus entstandene Eigentumsrecht oder der durch Verjährung gültige Besitzstand, usus et auctoritas fundi, Cic.: usus auctoritas fundi biennium est, Cic.: iure auctoritatis, Cic. – b) die Gültigkeit einer Behauptung usw., die Beglaubigung, die Gewähr, Verbürgung, das gewährleistende Ansehen, das Gewicht, die Vollkraft, auctoritas publicarum tabularum, Cic.: testimonii tui, Cic.: somniorum, Cic.: auctoritas venditoris, das Haften, ICt.: auctoritas est in eo testimonio, Cic.: auctoritatem habere (zB. v. Schriften, Schuldbüchern usw.), Cic. u.a.: auctoritatem testi attribuere (Ggstz. auferre), Cic.: auctoritatem promittere, Sen.: auctoritas verbis deest, Quint. – Meton., die Beglaubigung, Verbürgung = die beglaubigende usw. Namensangabe, auctoritates perscriptae, die zur Beglaubigung (des Senatsbeschlusses) ins Protokoll geschriebenen Namen (der anwesenden Senatoren), Cic. de or. 3, 5. Cael. in————Cic. ep. 8, 8, 4. – c) der Vorgang in etw., die erste Veranlassung zu etw., das maßgebende Beispiel, das Muster, Vorbild in etw., auct. maiorum, Cic.: auctoritatis eius et inventionis comprobatores, Cic.: alcis auctoritatem sequi, Cic.: aliorum auctoritati parēre, Cic.: auctoritates contemnere, Cic.: in auctoritatibus, in exemplis versari, Cic.2) die Förderung eines Entschlusses, Vorschlags, einer Handlung usw., die fördernde Gewähr, die fördernde Mitwirkung, Beistimmung, der fördernde Einfluß, (die Autorität), die gewichtvolle Empfehlung, die Unterstützung, der Rat, das Zureden, die Aufmunterung, der Antrieb, a) übh.: itaque attende, quam (wie wenig) ego defugiam auctoritatem consulatus mei, Cic.: cuius auctoritas multum apud me valet, Cic.: his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti, Caes.: eius auctoritate impulsi, Nep.: alcis consilio atque auctoritate Lacedaemoniis bellum indicere, Nep.: auctoritates rerum gerendarum (v. den Augurien), Cic. – b) als jurist. t. t., das bestimmte, vom Vormund freiwillig ausgesprochene Vollwort, wodurch die an sich ungültige Willensmeinung des Mündels rechtsgültig wird, interponere auctoritatem tutoris, ICt.: accommodare auctoritatem pupillo, ICt.; vgl. Reins Röm. Privatr. S. 245.————sche Ansicht, der Beschluß, a) übh.: voluntas scriptoris et auctoritas, Cic.: illius sententia atque auctoritas, Cic.: hominum consilia et auctoritates, Cic.: si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus, Cic. – Meton., der schriftlich aufgezeichnete Ausspruch, s. Cic. Cael. 55. – b) einer einzelnen Person im Senate, Q. Catuli auctoritas et sententia, Cic. – u. der Richter, auctoritate vestrā viam patefaciatis illustrem atque latam, Cic. – c) der Wille des Volkes, der Gemeinde, auct. populi Romani, Cic.: auct. publica, Vell. – Meton., der aufgezeichnete Wille, schriftliche Auftrag, civitatum auctoritates ac litterae, Cic.: publicae auctoritates testimoniaque, Cic. – d) der Kollegien u. Staatsgewalten, auct. collegii (pontificum), Liv.: auct. censoria, Cic. – e) der maßgebende Meinungsausspruch des röm. Senates, cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit, Cic.: huius auctoritate uti magistratus, Cic. – Insbes.: α) der durch Abstimmung ausgesprochene Wille des Senates, der Senatsbeschluß im allg. (dagegen senatusconsultum, der durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierte), sine auctoritate senatus foedus facere, Cic.: ex auctoritate senatus respondere, Cic.: auctoritatem senatus, iussa populi Rom. vendere, Cic. – β) das Gutachten des Senates, dessen Erhebung zum förmlichen Beschlusse durch das Einschreiten eines————Volkstribunen verhindert worden war, si quis huic senatusconsulto intercessisset, auctoritas perscriberetur, Cic.: si quis intercedat senatusconsulto, auctoritate se fore contentum, Liv.4) die Autorisation, Machtvollkommenheit, Vollmacht, Ermächtigung, etw. zu tun od. zu lassen, auct. legum dandarum, Cic.: legatos cum auctoritate mittere, Cic.: patris auctoritas erit necessaria, Ulp. dig.: tot tam graves ab amicissimis civitatibus legationes cum publicis auctoritatibus convenisse, Cic. – dah. die Macht, Gewalt, das Machtgebot, der Befehl, das Geheiß, se conferre ad alcis auctoritatem, Cic.: persequi (nachkommen) alcis auctoritatem, Cic.: esse od. manere in alcis auctoritate, Liv.: suae auctoritatis esse, sein eigener Herr (mündig) sein, Spart. Hadr. 18, 9.II) im weitern Sinne, die Geltung, das Gewicht, das Ansehen, der Einfluß, die Autorität, a) einer Pers.: α) eig.: auctoritas et gratia, Cic.: summa auctoritas et doctoris et urbis, Cic.: sua auctoritas, das persönliche Ansehen, Cic.: quorum auctoritas apud plebem plurimum valet, Caes.: in Miltiade erat magna auctoritas apud omnes civitates, Nep.: auctoritate multum apud alqm posse, Nep.: auctoritatem, nomen habere, Cic.: auctoritatem habere apud alqm, Cic.: auctoritatem alcis apud omnes amplificare, Caes.: facere auctoritatem, Cic.: alci auctoritatem addere, Liv.:————auctoritatem alcis imminuere, frangere, Cic.: de auctoritate alcis detrahere, Cic.: auctoritatem restituere, levare, amittere, Cic., perdere, Quint.: auctoritatem interponere, Cic.: ad auctoritatem alcis se conferre, Cic.: auctoritate alcis compulsus, Liv. – β) meton., eine Autorität = eine angesehene, einflußreiche Person, auctoritates principum coniurationis colligere, einflußreiche Persönlichkeiten unter den Häuptern d. V., Cic. Sull. 37; vgl. Cic. Deiot. 30; Marc. 10. – b) eines lebl. Ggstds.: α) eines Verhältnisses, einer Einrichtung, Vornahme, Eigenschaft usw., legum, Cic.: vetustatis, Cic.: loci, Cic.: orationis, Cic.: veteris Academiae, Cic.: auctoritas dignitasque formae, Suet.: bibliothecas mehercules omnium philosophorum unus mihi videtur XII tabularum libellus et auctoritatis pondere et utilitatis superare, Cic.: totius huius rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant, Cic. – β) einer materiellen Sache, die Geltung, das Ansehen, die Schätzung, bos in pecuaria maximā debet esse auctoritate, Varr.: sic habebit circa cellam ambulatio auctoritatem, Vitr.: achates magnā fuit in auctoritate, nunc in nulla, Plin.: auctoritas praecipua lupo pisci, Plin.: ut maiestas imperii publicorum aedificiorum egregias haberet auctoritates, das Ansehen erhöhende Werke, Vitr.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctoritas
-
11 auctōritās
auctōritās ātis, f [auctor], origination, production: eius (facti).—Power, authority, supremacy: in re p.: populi R.: legum dandarum: legatos cum auctoritate mittere, plenipotentiaries.—A deliberate judgment, conviction, opinion, decision, resolve, will: in orationibus auctoritates consignatas habere: omissis auctoritatibus, opinions aside: antiquorum: senatūs: senatūs vetus de Bacchanalibus, decree: respondit ex auctoritate senatūs consul, L.: legati ex auctoritate haec renuntiant (sc. senatūs), Cs.: ad ea patranda senatūs auctoritate adnitebatur, by decrees, S.: populi R.: censoria: collegii (pontificum), L.—Warrant, assurance, trustworthiness: in testimonio: somniorum: cum ad vanitatem accessit auctoritas.—Responsibility, accountability: quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei.—A voucher, security: cum publicis auctoritatibus convenire, credentials: auctoritates praescriptae, attesting signatures: auctoritates principum conligere, responsible names.— In law, a prescriptive title (to property), right by possession: usus et auctoritas fundi: adversus hostem aeterna: iure auctoritatis.—An example, model, precedent: omnium superiorum: alicuius auctoritatem sequi: totius Italiae auctoritatem sequi, Cs. — Counsel, advice, persuasion: omnium qui consulebantur: ut vostra auctoritas Meae auctoritati adiutrix sit, T.: quorum auctoritas apud plebem plurimum valeat, Cs.: quorum auctoritas pollebat, S.: auctoritate suā alqm commovere.—Of persons, influence, weight, dignity, reputation, authority: tanta in Mario fuit, ut, etc.: auctoritatem habere apud alqm: alcui auctoritatem addere, L.: facere, to create: in re militari, prestige, Cs.: a tantā auctoritate approbata, by a person so influential.—Of things, importance, significance, force, weight, power, worth, consequence: nullius (legis) apud te: in hominum fidelitate: huius auctoritatem loci attingere, dignity.* * *title (legal), ownership; right to authorize/sanction, power; decree, order; authority, influence; responsibility; prestige, reputation; opinion, judgment -
12 auctoritas
auctōritās, ātis f. [ auctor ]1) суждение, мнение, взглядerrat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur C — сильно заблуждается тот, кто считает, что в наших речах собраны (лишь) наши (личные) взгляды2) совет, предложение, увещание, настойчивое приглашение3) внушение, наущениеauctoritate Orgetorigis permoti Cs — (гельветы), наученные Оргеторигом4) желание, воля, решение или предписание, приказание, тж. исполнительная власть (potestas in populo, a. in senatu est C)sine senatūs auctoritate C — без постановления сената (senatūs consultum — также решение сената, но уже санкционированное народными трибунами)5) свобода действия, возможность или правоsuae auctoritatis esse Spart — быть дееспособным (т. е. совершеннолетним)6) власть, положение, тж. звание или влияние, значительность, вес, авторитетa. dignitasque formae Su — величественная и осанистая внешность7) образец, способ, пример (alicujus auctoritatem sequi C, Cs)Antoniana dicendi ratio atque a. C — характерный для Антония стиль красноречия8) гарантия, ручательство, залог, тж. убедительность, достоверность, надёжность ( testimonii C)quid vero habet auctoritatis furor iste? C — что же убедительного (доказательного) в этом бесновании?senatus consultum factum est, auctoritatesque perscriptae Caelius ap. C — сенатское решение состоялось, и подписи проставлены10) право собственности, владенияlex auctoritatem fundi jubet esse biennium C — по закону срок владения поместьем должен быть двухлетнийa. aeterna C — право собственности без применения давности -
13 senātus
senātus ūs (gen. senatī, S., C.), m [SEN-].— In Rome, the council of the elders, council of state, Senate, body of senators (see senator): Romuli senatus, qui constabat ex optimatibus: cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit: senatus populusque Romanus (often written S. P. Q. R.), i. e. the republic: senatūs consultum, a decree of the Senate: senati decreto missi, S.: omnia, de quibus senatus censuit: in senatum venire non potuit, become a senator: de cooptando senatu, choosing: ut et veterem senatum tollatis et novom cooptetis, L.: senatu movere, S.: a censoribus ex senatu eiectus: seminarium senatūs, i. e. the order of Knights (from which new senators were selected), L.— A meeting of the Senate, session: senatus frequens convenit, a quorum: senatum cito cogere: eo die non fuit senatus neque postero, no session: eodem die Tyriis (legatis) est senatus datus frequens, i. e. a quorum gave audience: dimittere senatum: multa eius in senatu provisa prudenter, in the meetings of the Senate: in senatum venire, attend.—In other nations, a Senate, council of state: Aeduorum, Cs.: Venetorum, Cs.* * *Isenata, senatum ADJII -
14 Мнение сената
Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Мнение сената
-
15 authoritas
auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,I.In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;II.syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),
originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,
Cic. Inv. 1, 28, 43:utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,
id. N. D. 3, 38, 91.—Esp.,A.A view, opinion, judgment:B.errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,
Cic. Clu. 50, 139:reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,
id. Imp. Pomp. 20; 22:Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,
id. N. D. 3, 3, 7:plus apud me antiquorum auctoritas valet,
id. Lael. 4, 13.—Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.C.auctor, I. C.): auctoritatem defugere,
Plaut. Poen. 1, 1, 19:Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,
Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,
id. Off. 3, 27, 100:jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,
id. Verr. 2, 1, 42:ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,
id. Att. 10, 1, 1:his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,
Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,
Cic. Fam. 6, 6, 2.—Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:2.si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?
Cic. Caecin. 18, 51:verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,
id. ib. 18, 52:legio auctoritatem Caesaris persecuta est,
id. Phil. 3, 3:nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,
under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,Esp., in political lang., t. t.a.Senatūs auctoritas,(α).The will of the senate:(β).agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,
Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,A decree of the senate, = Senatūs consultum:b.Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,
Cic. Leg. 2, 15, 37:sine senatūs auctoritate foedus facere,
id. Off. 3, 30, 109:Senatūs auctoritas gravissima intercessit,
id. Fam. 1, 2 fin.:responditque ita ex auctoritate senatūs consul,
Liv. 7, 31:imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,
id. 26, 2:Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,
Suet. Claud. 12:citra senatūs populique auctoritatem,
id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,
Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;the latter, one that is passed without opposition,
Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—Auctoritas populi, the popular will or decision:c.isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,
Cic. Imp. Pomp. 22; so,publica,
Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—D.Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:E.qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,
Cic. Verr. 2, 2, 49:Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,
id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;videtur enim auctoritatem adferre peccandi,
id. N. D. 3, 35, 85:Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,
id. Phil. 8, 8.—Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):F.ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,
Cic. Verr. 2, 1, 48:id maximā auctoritate philosophi adfirmant,
id. Off. 3, 29, 105:Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,
Vell. 2, 32:optimatium auctoritatem deminuere,
Suet. Caes. 11; so,auctoritatem habere,
Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:adripere,
id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:facere,
to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:imminuere,
Cic. de Or. 2, 37 fin.:levare,
id. Ac. 2, 22, 69:fructus capere auctoritatis,
id. Sen. 18, 62:Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?
id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,
Varr. R. R. 2, 5:sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,
more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,
id. Fl. 4:utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,
id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,
id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:auctoritas praecipua lupo (pisci),
Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:unguentorum,
id. 13, 1, 2, § 4:auctoritas dignitasque formae,
Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,
that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—An example, pattern, model:G.omnium superiorum auctoritatem repudiare,
Cic. Verr. 2, 3, 19:memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,
id. Sest. 6, 14:valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,
id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:2.cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,
Cic. Off. 2, 9, 34:desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,
id. Fl. 22, 53:Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?
id. Div. 2, 54, 110:tollitur omnis auctoritas somniorum,
id. ib. 2, 59, 123:cum ad vanitatem accessit auctoritas,
id. Lael. 25, 94.—Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.a.A record, document:b.videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,
Cic. Verr. 1, 3, 7:nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,
id. ib. 2, 3, 62, § 146.—The name of a person who is security for something, authority:H.cum auctoritates principum conjurationis colligeret,
Cic. Sull. 13, 37:sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,
id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:quod in auctoritatibus praescriptis exstat,
Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):J.lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,
Cic. Caecin. 19, 54:usūs auctoritas fundi biennium est,
id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17. -
16 autoritas
auctōrĭtas (not autōr- nor authōr-), ātis, f. [auctor], acc. to the different signiff. of that word,I.In gen., a producing, production, invention, cause (very rare;II.syn.: auctoramentum, sententia, judicium, consilium, vis, pondus, favor, gratia): quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas (sc. rumoris),
originator, inventor, Plaut. Trin. 1, 2, 180:ejus facti qui sint principes et inventores, qui denique auctoritatis ejus et inventionis comprobatores,
Cic. Inv. 1, 28, 43:utrum poëtae Stoicos depravārint, an Stoici poëtis dederint auctoritatem, non facile dixerim,
id. N. D. 3, 38, 91.—Esp.,A.A view, opinion, judgment:B.errat vehementer, si quis in orationibus nostris auctoritates nostras consignatas se habere arbitratur,
Cic. Clu. 50, 139:reliquum est, ut de Q. Catuli auctoritate et sententiā dicendum esse videatur,
id. Imp. Pomp. 20; 22:Mihi quidem ex animo eximi non potest, esse deos, id tamen ipsum, quod mihi persuasum est auctoritate majorum, cur ita sit, nihil tu me doces,
id. N. D. 3, 3, 7:plus apud me antiquorum auctoritas valet,
id. Lael. 4, 13.—Counsel, advice, persuasion, encouragement to something (esp. if made with energy and sustained by the authority and influence of the counsellor; cf.C.auctor, I. C.): auctoritatem defugere,
Plaut. Poen. 1, 1, 19:Jubeo, cogo atque impero. Numquam defugiam auctoritatem,
Ter. Eun. 2, 3, 99 Ruhnk.: attende jam, Torquate, quam ego defugiam auctoritatem consulatūs mei, how little pleased (ironically) I am that the occurrences of my consulship are ascribed to my exertions, my influence, Cic. Sull. 11, 33:cujus (Reguli) cum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt,
id. Off. 3, 27, 100:jure, legibus, auctoritate omnium, qui consulebantur, testamentum fecerat,
id. Verr. 2, 1, 42:ejus (Sexti) mihi vivit auctoritas,
id. Att. 10, 1, 1:his rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti etc.,
Caes. B. G. 1, 3: ut per auctoritatem earum civitatium suae preces nuper repudiatae faciliorem aditum ad senatum haberent, i. e. agentibus, intervenientibus, Liv. 38, 3 al.—Also consolatory exhortation, consolation, comfort:his autem litteris animum tuum...amicissimi hominis auctoritate confirmandum etiam atque etiam puto,
Cic. Fam. 6, 6, 2.—Will, pleasure, decision, bidding, command, precept, decree:2.si ad verba rem deflectere velimus, consilium autem eorum, qui scripserunt, et rationem et auctoritatem relinquamus?
Cic. Caecin. 18, 51:verba servire hominum consiliis et auctoritatibus,
id. ib. 18, 52:legio auctoritatem Caesaris persecuta est,
id. Phil. 3, 3:nisi legiones ad Caesaris auctoritatem se contulissent,
under his command, guidance, id. Fam. 10, 28 fin. —Hence,Esp., in political lang., t. t.a.Senatūs auctoritas,(α).The will of the senate:(β).agrum Picenum contra senatūs auctoritatem dividere,
Cic. Sen. 4, 11.—More freq.,A decree of the senate, = Senatūs consultum:b.Senatūs vetus auctoritas de Bacchanalibus,
Cic. Leg. 2, 15, 37:sine senatūs auctoritate foedus facere,
id. Off. 3, 30, 109:Senatūs auctoritas gravissima intercessit,
id. Fam. 1, 2 fin.:responditque ita ex auctoritate senatūs consul,
Liv. 7, 31:imperio non populi jussu, non ex auctoritate patrum dato,
id. 26, 2:Neminem exulum nisi ex Senatūs auctoritate restituit,
Suet. Claud. 12:citra senatūs populique auctoritatem,
id. Caes. 28 al. —Hence the superscription to the decrees of the Senate:SENATVS. CONSVLTI. AVCTORITAS., abbrev., S. C. A.,
Cic. Fam. 8, 8.—Sometimes between senatūs auctoritas and senatūs consultum this distinction is to be made, that the former designates a decision of the senate, invalidated by the protestation of the tribune of the people or by the people themselves;the latter, one that is passed without opposition,
Cic. Fam. 8, 8; Liv. 4, 57.—Auctoritas populi, the popular will or decision:c.isti principes et sibi et ceteris populi universi auctoritati parendum esse fateantur,
Cic. Imp. Pomp. 22; so,publica,
Vell. 2, 62, 3; Dig. 1, 2, 2, § 4.—Auctoritas collegii (pontificum), Liv. 34, 44; cf. Cic. Leg. 2, 19 and 21.—D.Liberty, ability, power, authority to do according to one's pleasure:E.qui habet imperium a populo Romano auctoritatem legum dandarum ab senatu,
Cic. Verr. 2, 2, 49:Verres tantum sibi auctoritatis in re publicā suscepit, ut, etc.,
id. ib. 2, 5, 58: Invita in hoc loco versatur oratio;videtur enim auctoritatem adferre peccandi,
id. N. D. 3, 35, 85:Senatūs faciem secum attulerat auctoritatemque populi Romani,
id. Phil. 8, 8.—Might, power, authority, reputation, dignity, influence, weight (very freq.):F.ut vostra auctoritas Meae auctoritati fautrix adjutrixque sit, Ter. Hec. prol. alt. 40: aequitate causae et auctoritate suā aliquem commovere,
Cic. Verr. 2, 1, 48:id maximā auctoritate philosophi adfirmant,
id. Off. 3, 29, 105:Digna est memoriā Q. Catuli cum auctoritas tum verecundia,
Vell. 2, 32:optimatium auctoritatem deminuere,
Suet. Caes. 11; so,auctoritatem habere,
Cic. Phil. 11, 10 fin.; id. Sen. 17, 60:adripere,
id. ib. 18, 62; id. N. D. 3, 35, 85:facere,
to procure, obtain, id. Imp. Pomp. 15: Grandis auctoritatis es et bene regis regnum Israël, * Vulg. 3 Reg. 21, 7:imminuere,
Cic. de Or. 2, 37 fin.:levare,
id. Ac. 2, 22, 69:fructus capere auctoritatis,
id. Sen. 18, 62:Quae sunt voluptates corporis cum auctoritatis praemiis comparandae?
id. ib. 18, 64 et saep. — Transf. to things, importance, significance, weight, power, worth, value, estimation:bos in pecuariā maximā debet esse auctoritate,
Varr. R. R. 2, 5:sunt certa legum verba... quo plus auctoritatis habeant, paulo antiquiora,
more weight, force, Cic. Leg. 2, 7, 18:totius hujusce rei quae sit vis, quae auctoritas, quod pondus, ignorant,
id. Fl. 4:utilitatis species falsa ab honestatis auctoritate superata est,
id. Off. 3, 30, 109: cum antea per aetatem nondum hujus auctoritatem loci attingere auderem, of this honorable place, i. e. the rostra, id. Imp. Pomp 1:bibliothecas omnium philosophorum mihi videtur XII. tabularum libellus auctoritatis pondere superare,
id. de Or. 1, 44, 195; id. Fam. 1, 7; Dolab. ap. Cic. ib. 9, 9 fin.:auctoritas praecipua lupo (pisci),
Plin. 9, 17, 28, § 61: Post eum (Maecenatum) interiit auctoritas sapori (pullorum [p. 200] asinorum), id. 8, 43, 68, § 170 Jan:unguentorum,
id. 13, 1, 2, § 4:auctoritas dignitasque formae,
Suet. Claud. 30.—Also of feigned, assumed authority:nec cognovi quemquam, qui majore auctoritate nihil diceret,
that said nothing with a greater air of authority, Cic. Div. 2, 67, 139.—An example, pattern, model:G.omnium superiorum auctoritatem repudiare,
Cic. Verr. 2, 3, 19:memoriā digna juventuti rei publicae capessendae auctoritas disciplinaque,
id. Sest. 6, 14:valuit auctoritas,
id. Tusc. 2, 22, 53; so id. Verr. 2, 3, 93; 2, 5, 32:tu is es qui in disputando non tuum judicium sequare, sed auctoritati aliorum pareas,
id. Leg. 1, 13, 36; id. Rosc. Am. 6, 16 al.—A warrant, security for establishing a fact, assertion, etc., credibility:2.cum ea (justitia) sine prudentiā satis habeat auctoritatis,
Cic. Off. 2, 9, 34:desinant putare, auctoritatem esse in eo testimonio, cujus auctor inventus est nemo,
id. Fl. 22, 53:Quid vero habet auctoritatis furor iste, quem divinum vocatis?
id. Div. 2, 54, 110:tollitur omnis auctoritas somniorum,
id. ib. 2, 59, 123:cum ad vanitatem accessit auctoritas,
id. Lael. 25, 94.—Meton., the things which serve for the verification or establishment of a fact.a.A record, document:b.videt legationes, cum publicis auctoritatibus convenisse,
Cic. Verr. 1, 3, 7:nihil putas valere in judiciis civitatum auctoritates ac litteras,
id. ib. 2, 3, 62, § 146.—The name of a person who is security for something, authority:H.cum auctoritates principum conjurationis colligeret,
Cic. Sull. 13, 37:sed tu auctoritates contemnis, ratione pugnas,
id. N. D. 3, 4, 9.—Hence for the names of persons present at the drawing up of a decree of the senate:quod in auctoritatibus praescriptis exstat,
Cic. de Or. 3, 2, 5: Senatūs consultum, quod tibi misi, factum est auctoritatesque perscriptae, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—Right of possession (cf. auctor, II. F. 1.):J.lex usum et auctoritatem fundi jubet esse biennium,
Cic. Caecin. 19, 54:usūs auctoritas fundi biennium est,
id. Top. 4, 23; so id. Caecin. 26, 74; id. Har. Resp. 7; Lex Atin. ap. Gell. 17, 6; cf. Hugo, Rechtsgesch. p. 217 sq.—So in the laws of the XII. Tables: ADVERSVS. HOSTEM. AETERNA. AVCTORITAS., against a stranger the right of possession is perpetual (i. e. a stranger cannot, by prescription, obtain the right of possession to the property of a Roman), ap. Cic. Off. 1, 12, 37.—In jurid. lang., a guaranty, security, Paul. Sent. 2, 17. -
17 consultum
cōnsultum, ī, n. (consultus v. consulo), das Veratene, das Beschlossene, der Ratschluß, Beschluß, die Maßregel, der Plan, a) übh. (s. Drak. Liv. 25, 16, 4), selten noch m. Partiz.-Kraft, bene c., Plaut.: civitas... perinde ut evenisset res, ita communicatos honores pro bene aut secus consulto habitura, Liv.: Plur. male consulta, bene consulta, Vell. – rein subst., consulto collegae, virtute militum victoria parta est, Liv.: ex consulto (absichtlich) factum (vgl. consulto Adv.), Cornif. rhet.: gew. Plur. (Ggstz. facta), zB. facta et consulta fortium et sapientium, Cic.: facta consultaque Alexandri, Sall. fr.: mollia consulta (Maßregeln), Tac.: mala consulta, Tac.: oportere quinquennii consulta omnia et decreta rescindi, Sall.: approbare consulta, Liv.: magnis consultis annuere (v. der Gottheit), Tac. – b) einer beratenden Behörde, α) in Rom des Senates, senatus (archaist. senati) consultum ( abgekürzt SC.), ein Senatsbeschluß als Beschlossenes, bes. ein vollgültiger, ohne Formfehler zustande gekommener, namentl. durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierter (dagegen senatus auctoritas, ein Senatsbeschluß als Willensmeinung; dah. im engern Sinne = ein der vollen Gültigkeit ermangelnder, aber dennoch niedergeschriebener), vetus SC. de rhetoribus, Suet.: novissimum illud SC., Suet.: c. senatus, Tac. u. Flor., od. consulta senatus, Sil. (s. Drak. Liv. 3, 62, 2): senatus consultum perficere, Liv.: senatus consultum facere, Cic. (mit näheren Bestimmungen, SC. facere de ambitu in Afranii sententiam, Cic.: SC. f. in alqm, Liv.: SC. facere contra rem publicam, Cic., contra illum pro religione, Cic.: SC. facere, ut neve... neve etc., Cic.: SC. facere, ne etc., Tac.): SC. habere in alqm vehemens et grave, Cic.: SC. scribere, perscribere (niederschreiben, abfassen), Cic.: alicui senatus consulto scribendo adesse, Cic.: SC. in aedem Cereris ad aediles plebis deferre, Liv.: senatus consulto cavere, ut etc., od. interdicere, ne etc., Suet.: per senatus consultum sancire, ut etc., Suet.: simulacrum Felicitatis ex senatus consulto publicatum, Suet.: L. Volumnio ex senatus consulto et scito plebis prorogatum in annum imperium est, Liv.: senatus c. intercedit (steht entgegen), Cic. – Selten vetus c. patrum, Plin.: consulta patrum, Hor.: omnia illius ordinis (verst. senatus) consulta, Cic.: sententiae nostrae consultaque, Cic.: inde agitant consulta patres, Sil. – β) in Sizilien der Bule (βουλή), Cic. Verr. 4, 146. – c) eines Orakels, der Orakelschluß, dum consulta petis, Verg. Aen. 6, 151. – / arch. consoltum, wov. Abl. consolto, Corp. inscr. Lat. 5, 2492.
-
18 consultum
cōnsultum, ī, n. (consultus v. consulo), das Veratene, das Beschlossene, der Ratschluß, Beschluß, die Maßregel, der Plan, a) übh. (s. Drak. Liv. 25, 16, 4), selten noch m. Partiz.-Kraft, bene c., Plaut.: civitas... perinde ut evenisset res, ita communicatos honores pro bene aut secus consulto habitura, Liv.: Plur. male consulta, bene consulta, Vell. – rein subst., consulto collegae, virtute militum victoria parta est, Liv.: ex consulto (absichtlich) factum (vgl. consulto Adv.), Cornif. rhet.: gew. Plur. (Ggstz. facta), zB. facta et consulta fortium et sapientium, Cic.: facta consultaque Alexandri, Sall. fr.: mollia consulta (Maßregeln), Tac.: mala consulta, Tac.: oportere quinquennii consulta omnia et decreta rescindi, Sall.: approbare consulta, Liv.: magnis consultis annuere (v. der Gottheit), Tac. – b) einer beratenden Behörde, α) in Rom des Senates, senatus (archaist. senati) consultum ( abgekürzt SC.), ein Senatsbeschluß als Beschlossenes, bes. ein vollgültiger, ohne Formfehler zustande gekommener, namentl. durch Beitritt der Volkstribunen sanktionierter (dagegen senatus auctoritas, ein Senatsbeschluß als Willensmeinung; dah. im engern Sinne = ein der vollen Gültigkeit ermangelnder, aber dennoch niedergeschriebener), vetus SC. de rhetoribus, Suet.: novissimum illud SC., Suet.: c. senatus, Tac. u. Flor., od. consulta senatus, Sil. (s.————Drak. Liv. 3, 62, 2): senatus consultum perficere, Liv.: senatus consultum facere, Cic. (mit näheren Bestimmungen, SC. facere de ambitu in Afranii sententiam, Cic.: SC. f. in alqm, Liv.: SC. facere contra rem publicam, Cic., contra illum pro religione, Cic.: SC. facere, ut neve... neve etc., Cic.: SC. facere, ne etc., Tac.): SC. habere in alqm vehemens et grave, Cic.: SC. scribere, perscribere (niederschreiben, abfassen), Cic.: alicui senatus consulto scribendo adesse, Cic.: SC. in aedem Cereris ad aediles plebis deferre, Liv.: senatus consulto cavere, ut etc., od. interdicere, ne etc., Suet.: per senatus consultum sancire, ut etc., Suet.: simulacrum Felicitatis ex senatus consulto publicatum, Suet.: L. Volumnio ex senatus consulto et scito plebis prorogatum in annum imperium est, Liv.: senatus c. intercedit (steht entgegen), Cic. – Selten vetus c. patrum, Plin.: consulta patrum, Hor.: omnia illius ordinis (verst. senatus) consulta, Cic.: sententiae nostrae consultaque, Cic.: inde agitant consulta patres, Sil. – β) in Sizilien der Bule (βουλή), Cic. Verr. 4, 146. – c) eines Orakels, der Orakelschluß, dum consulta petis, Verg. Aen. 6, 151. – ⇒ arch. consoltum, wov. Abl. consolto, Corp. inscr. Lat. 5, 2492.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consultum
-
19 Senatsbeschluß
Senatsbeschluß, senatus auctoritas (als maßgebende Willensmeinung, aber noch nicht von den Volkstribunen sanktioniert). – senatus consultum (als gepflogene und dann von den Tribunen förmlich sanktionierte Beratung). – se natus od. patrum decretum (als Beschluß des Senats, durch den er entweder Magistratspersonen zu wichtigen Geschäften bevollmächtigte oder Volksbeschlüsse bestätigte und ihnen Gesetzeskraft gab). – einen S. machen, senatuconsultum facere (absol. od. über etwas, de alqa re: gegen jmd., contra alqm: daß etc., ut etc.: daß nicht etc., ne etc.): nachdem dieser S. zustande gekommen war, hoc senatus consulto perfecto: einen S. aufheben, senatus consultum rescindere.
-
20 concido
1. concīdo, cīdī, cīsum, ere (con u. caedo), zusammenhauen, I) zu Boden schlagen, -hauen, niederhauen, niedermachen: a) eig.: Sevius allisus est, ceteri conciduntur (im Bilde = unterliegen, werden verurteilt), Cic. ad Q. fr. 2, 4, 6. – bes. mit dem Schwerte, nonnulli ab insciis pro noxiis conciduntur, Nep. – als t.t. der Fechtersprache, apparitores cum L. Volteio caede, concide, Cic. Verr. 3, 155 (im obszönen Doppelsinn; vgl. unten no. II, a, δ). – als milit. t.t., magnam partem eorum concidit, Caes.: c. adversariorum multa milia, Nep.: concisos equites nostros a barbaris nuntiabant, Cic.: itaque tribus horis concisus exercitus atque ipse interfectus est, Cic. – b) übtr., durch Gründe, Urteilsspruch od. Handlungsweise zu Boden schlagen, alles Haltes berauben, über den Hausen werfen, vernichten, gew. m. Ang. wodurch? durch Abl., Timocratem totis voluminibus, widerlegen, Cic.: Antonium decretis suis, Cic.: Vatinium arbitratu suo, Cic.: omnem auctoritatem universi ordinis, Cic. (vgl. concidit auctoritas unter 2. concido no. II, A, a). – als jurist. t.t., c. testamentum, Ulp. dig. 28, 4, 1. – II) zerhauen, zerschneiden, a) eig.: α) mit einem Schlag-, Stoßwerkzeuge jmd. zerhauen = wund hauen, zerbleuen, zerfetzen, gew. m. Ang. womit? durch Abl., alqm virgis, Cic.: alqm loris, Iuven.: alqm pugnis, Iuven.: alqm pugnis et cal-————cibus, Cic. – u. im Pass. m. Ang. wodurch? durch Abl., concisus plurimis vulneribus, Cic. – β) mit einem Schlag- od. Schneidewerkzeuge in kleine Stücke zerhauen, zerschneiden, zerhacken, kurz und klein hacken, zerstückeln, ligna, Ov.: naves, Liv.: essedum argenteum, Suet.: nervos, Cic.: infans concisus eximi debet (Ggstz. solidus exit), Cels. – m. Ang. womit? durch Abl., suffusionem (Staar) acu c. et in plures partes dissipare, Cels.: leviter summam cutem scalpello, Cels. – m. Ang. mit wem? durch cum u. Abl., filius cum alia carne concisus, Hyg. astr. 2, 4. – m. Ang. wie? durch Advv., alqd minute, Col., minutim, Cato, minutatim, Col.: u. alqm articulatim, scherzh. = jmd. tüchtig hinters Licht führen, Plaut. Epid. 488. – od. durch in m. Akk. (der Teile, in welche?), alqd in frusta, in particulas, in minimas partes, Scrib.: corpus in partes, Petr.: uxorem in duodecim partes ac frusta, Vulg. – m. Ang. bis wohin? durch us que ad m. Akk., quicquid aridum est usque ad corpus c., ausschneiden, Cels. – γ) mit Gruben, Gräben usw. zerschneiden, durchschneiden, m. Ang. womit? wodurch? durch Abl., magnos scrobibus montes, Verg.: umidiorem agrum fossis, Plin.: Aegyptus tot fossis concisa, Iustin.: pedestria itinera concisa aestuariis, Caes. – δ) beschlafen, Pompon. com. 83; vgl. Lampr. Heliogr. 10, 5. – ε) unterbrechen, spiritum, Plin. 10, 81. – b) übtr.: α) als rhet. t.t. = die————Rede, Redesätze, Gedanken usw. zerteilen, eam (orationem) distinguent atque concident, Quint. – im üblen Sinne = zerstückeln, nec... concidat delumbetque sententias, Cic. or. 231: spiritus nec crebro receptus concidat sententiam, Quint. – β) als philos. t.t. = logisch zerlegen, haec universa concidunt etiam minutius, Cic.: quae si persequamur, nullus erit ea concidendi modus, Quint. – m. Ang. wodurch? durch per m. Akk., per tam minutas rerum particulas rationem docendi, Quint.————————2. concido, cidī, ere (con u. cado), zusammenfallen, -sinken, -stürzen, einfallen, einsinken, einstürzen, zu Boden fallen, -stürzen, I) eig.: A) v. sächl. Subjj.: a) übh.: concidat caelum omne necesse est, Cic.: concidit conclave, Cic.: repentinā ruinā pars eius turris concidit, Caes.: urbs acerbissimo concidit incendio conflagrata, Cornif. rhet. – b) v. der Flamme, in sich zusammensinken, iam illa flamma, quae magna congerie convaluerat, diductis quibus alebatur, concidet, Quint. 5, 13, 13; vgl. im Bilde, nonne, ut ignis in aquam coniectus continuo restinguitur et refrigeratur, sic refervens falsum crimen in purissimam et castissimam vitam collatum statim concidit et exstinguitur? zerfällt gänzlich in nichts, Cic. Rosc. com. 17. – c) vom Winde, sich legen (Ggstz. surgere, consurgere), concidunt venti fugiuntque nubes, Hor. carm. 1, 12, 30. – d) (als mediz. t.t.) v. Körperteilen, zusammenfallen, einfallen, einsinken (Ggstz. attolli, excitari), palpebra concidit, Cels.: quidquid e cartilagine concidit excitandum leniter est, Cels. – v. Puls, sinken, si protinus venae conciderunt, Cels. – B) v. leb. Wesen: a) übh.: equus eius ante signum Iovis Statoris sine causa concidit, Cic.: dum cupidius instat, in locum delatus inferiorem concidit, Caes.: Macedonem tam graviter palmā percussit, ut paene concideret, Plin. ep. – v. Ermatteten, c. in cursu, Plaut.: sub————onere, Liv. – v. Kraftlosen, Ohnmächtigen, Epileptischen usw., oft bei Cels. – v. Entseelten, Themistoclem aiunt eo (tauri sanguine) poto concidisse, Cic. – v. Kämpfenden, ita pugnans concidit, Caes.: in proelio concidit, Cic.: cum pars quaedam gladiatorum mutuis vulneribus concidisset, Suet. – v. erlegten Wilde, per herbas, Ov. her. 4, 93 sq. – v. Opfertieren, vitulus propter mactatus concidit aras, Lucr.: ante aras ingens ubi victima taurus concidit, Ov. – v. Menschen als Opfer, Lucr. u. Val. Max. – b) (wie συμπίπτειν) vor Magerkeit einfallen = zusammenschrumpfen, concidimus macie, Ps. Ov. her. 21, 215. – II) übtr.: A) v. lebl. Subjj.: a) übh. v. Zuständen aller Art, zusammenstürzen, sinken = allen Halt-, allen Wert-, alle Geltung-, alles Ansehen verlieren, zugrunde gehen, schwinden, ein Ende nehmen, concidit vita, es stürzen die Pfeiler des Lebens zusammen, Lucr.: rem publicam concidere unius discessu, quam omnium interitu occidere malui, Cic.: cum religio, cum pudicitia, cum iudiciorum fides, cum senatus auctoritas concidisset, fore, ut etc., Cic.: scimus Romae solutione impeditā fidem (Kredit) concidisse, Cic.: neque enim tam facile opes Carthaginis tantae concidissent, nisi etc., Cic.: quo prodigio totum id concidit regnum, Plin.: morte Othonis concidisse bellum, habe mit dem Tode Othos von selbst sein Ende erreicht, Tac. – b) v. geistigen, gemütlichen————Zuständen, sinken, sich legen, schwinden, si cui simul animus (Mut) cum re concidit, Trag. inc. fr.: tum ferocia omnis concidit, Liv.: mens (Besinnung) debilitata metu concidit, Cic. – B) v. leb. Wesen: a) gewaltsam, bes. im polit. Leben, fallen, sinken, stürzen, gestürzt werden, unterliegen, erliegen, nullo modo posse video stare illum diutius, quin ipse per se etiam languentibus nobis concidat, Cic.: non tribunicio, sed consulari ictu concidisse, Cic.: malas causas semper obtinuit, in optima concidit (Pompeius), Cic.: Ggstz., atque illas assumere robora gentes, concidere has, Ov. met. 15, 421 sq. – bes. vor Gericht, concidit autem maxime uno crimine, quod etc., Nep.: iudicum vocibus fractus reus et unā patroni omnes conciderunt, Cic.: a.P. Aquilio accusatus populi iudicio concidit, Val. Max. – b) moralisch durch Verlust der Besonnenheit, des Mutes, der Hoffnung, der Besinnung allen Halt verlieren, ne unā plagā acceptā patres conscripti conciderent, ne deficerent, Cic.: hostes concidunt animis, Hirt. b.G. – allato nuntio de legione quarta mente concidit, verlor er die Besinnung, Cic.
См. также в других словарях:
Senatus auctoritas — Senatus auctoritas, ein Beschluß des Senats (s.d.), welcher nicht vollgültig war, z.B. wegen geschehener Intercession, weil nicht die gesetzliche Anzahl Mitglieder zugegen gewesen war etc., s.u. Senat S. 833 … Pierer's Universal-Lexikon
Senatus-consulte — Sénatus consulte Monarchie romaine 753 – 509 av. J. C. République romaine 509 – 27 av. J. C. Empire romain 27 av. J. C. – 476 Empire byzantin 395 – 1453 … Wikipédia en Français
Senatus consulte — Sénatus consulte Monarchie romaine 753 – 509 av. J. C. République romaine 509 – 27 av. J. C. Empire romain 27 av. J. C. – 476 Empire byzantin 395 – 1453 … Wikipédia en Français
Sénatus consulte — Monarchie romaine 753 – 509 av. J. C. République romaine 509 – 27 av. J. C. Empire romain 27 av. J. C. – 476 Empire byzantin 395 – 1453 … Wikipédia en Français
Auctoritas — [lateinisch zu augere, auctum »mehren«, »erweitern«] die, bei den Römern v. a. das auf Herkunft, Alter, Amt und Leistung beruhende Ansehen eines Mannes und sein Einfluss im Unterschied zur Amtsgewalt (Potestas), ferner das Gutachten sowie die… … Universal-Lexikon
Sénatus-consulte — Monarchie romaine 753 – 509 av. J. C. République romaine 509 – 27 av. J. C. Empire romain 27 av. J. C. – 476 Empire byzantin … Wikipédia en Français
Senatus consultum — Darstellung einer Senatssitzung, die nicht in der Kurie, sondern in einem Tempel stattfand: Cicero greift den rechts isoliert sitzenden Catilina an (Fresko Cesare Maccaris aus dem Jahr 1888). Der römische Senat war bis zum Ende der … Deutsch Wikipedia
Senatus consultum — • Senātus consultum, есть решение сената, имеющее полную законную силу; auctoritas senatus есть точно так же решение С., но не имеющее полной (законной) силы. Так, напр., составлялись auctoritus, если senatus consultum оказывалось невозможным… … Реальный словарь классических древностей
Auctoritas — ist ein römischer Wertbegriff und spielte in der Politik der römischen Republik (aber auch danach) eine bedeutende Rolle. Die beste Umschreibung ist Würde, Ansehen, Einfluss. Die auctoritas wirkte überall dort als regulierende… … Deutsch Wikipedia
SENATUS — totum illud Senatorum, de quibus supra, collegium seu concilium fuit: Q. Symmacho l. 1. Ep. 46. Pars melior humani generis: Petronio in Satyr. recti bonique Praeceptor: Cyneae Pyrrhi Legato, Regum consessus: quintiliano Declam. 329. Sanctissimus… … Hofmann J. Lexicon universale
Auctoritas — principis Monarchie romaine 753 – 509 av. J. C. République romaine 509 – 27 av. J. C. Empire romain 27 av. J. C. – 476 Empire byzantin 395 – 14 … Wikipédia en Français